نه بنای برتر سوئدی که دیدنشان را نباید از دست داد
سوئد به سبب سهمی که در مد، طراحی و معماری همه گیر و دسترسی پذیر دارد مشهور است. اما برای تجربه‌ی این میراث سوئدی بازدیدکنندگان باید به دیدن چه مکان‌هایی بروند؟
در ادامه فهرستی از بعضی بناهای معماری سوئد را گرد آورده‌ایم که دیدنشان برای علاقه‌مندان به معماری ضروری است، چه این بنا ساختمان هنری چشمگیری در مجمع الجزایز استکهلم باشد، چه یک هتل یخی در یوکاس یروی و چه یک سونای داغ که بر بندر گوتن‌برگ مشرف است.
آرتیپلاگ، استکهلم
نخستین چیزی که پس از پیاده شدن از قایق در ایستگاه آرتیپلاگ در جزیره‌ی فرمدو، در مجمع الجزایر استکهلم، شما را مبهوت خواهد کرد سکوت حاکم بر فضا است.
به رغم فاصله‌ی صرفا ۱۲ مایلی از سروصدای مرکز استکهلم، چشم‌اندازی معبد مانند پیش چشمان شما هویدا خواهد شد. صخره‌ها، دریایی به زلالی آینه و درختان کاج به زیبایی گالری‌هنری‌ای را که به دست بنیان گذار مؤسسه‌ی مشهور بیبی بیورن، بیرون یاکوبسون، گشوده شده است، احاطه کرده‌اند. او تصمیم گرفت که از درآمدهای حاصل از شرکت طراحی کودکانه‌ی خود در این مکان استفاده کند (پس تعجب نکنید اگر دیدید در دل این گالری یک فروشگاه بیبی بیورن هم وجود دارد!) و زمان نشان داد که این تصمیم تصمیمی درست و خردمندانه بوده است.
این موزه مساحتی حدود ۳۲۰۰۰ فوت مربع، و نواحی پیرامونی آن مساحتی حدود ۵۴ هکتار را اشغال میکنند. ملاک انتخاب این مکان آن بود که محل این نمایشگاه باید به شهر نزدیک باشد و همزمان ویژگی‌های این مجمع الجزایر سوئدی را نیز در خود بازتاب دهد. هلودن در کنار خلیج باگن مکانی ایدئال برای این نمایشگاه بود و یوهان نیرین معمار مأموریت طراحی یک گالری هنری که با چشم انداز این سرزمین هماهنگ باشد را بر دوش گرفت.
راه حل او برای ایجاد این هماهنگی ساختمانی بود که با الوارهای کاج تیره، سیمان خاکستری و سقفی پوشیده از گل ناز پوشیده شده است ــ سقفی که این بنا را در محیط پیرامون خود حل می‌کرد. و البته این همه‌ی راه حل نبود: در فضای درونی این گالری نیز طبیعت به درون بنا رخنه می‌کند ــ پنجره‌های بزرگی که به درختان و دریا مشرفند اعجاب انگیزترین آثار هنری را پدید می‌آورند.
هتل درختی، لپلند سوئد
آیا هیچوقت به خوابیدن در لانه‌ی یک پرنده، یک سفینه‌ی فضایی یا در یک مکعب سراسر آینه فکر کرده‌اید؟ احتمالا نه، اما وقتی پای طراحی و معماریِ سوئد به میان بیاید، ظاهرا همه چیز ممکن است.
آغاز طرح هتل درختی به سال ۲۰۱۰ باز می‌گردد؛ بریتا و کنت لیندوال در این سال به این فکر افتادند که خانه‌ی بازنشستگی خود را که متعلق به دهه‌ی ۱۹۳۰ بود به مهمان خانه‌ای در روستای محل زندگیشان، هاراتس ــ تقریبا در صد کیلومتری فرودگاه لولئو در شما سوئد ــ بدل کنند. نتیجه‌ی نهایی این تصمیم یک مهمان خانه‌ی معمولی نبود ــ آن فکر سرانجام به یک هتل درختی با هفت کبله بدل شد که از فیل عاشقان درخت الهام گرفته بود.
اتاق‌های این هتل در فاصله‌ی ۴ تا ۶ متری زمین معلق‌اند و به دره‌ی رودخانه‌ی لوله، درختان بلند قامت کاج و اگر شانس یارتان باشد، شفق‌های قطبی دید دارند. برای آنکه هر یک از کلبه سبک و سیاقی مختص به خود داشته باشد، معماران اسکاندیناوی مختلفی مهر خود را بر طراحی آنها زده‌اند، از جمله گروه معماری نروژی اسنوهتا (اتاق هفتم)، گروه معماری سوئدی تام و ویدگور (مکعب آینه‌ای)، و استودیوی گروه معماری فنلاندی‌ـ‌ایسلندی‌ـ‌نروژی رینتالا اگرتسون (سنجاقک).
قبرستان درختی، استکهلم
احتمالا دیدن یک قبرستان از اولویت‌های شما در هنگام یک سفر نیست، اما اسکوکسشیرکوگوردن (قبرستان درختی) در استکهلم تجربه‌ای معمارانه و بی‌همتا را به شما عرضه می‌کند ــ این قبرستان همچنین یکی از میراث جهانی یونسکو به حساب می‌آید.
افزون بر آنکه این قبرستان واحه‌ای سرسبز و بزرگ در دل استکهلم است، ساختمان‌هایی همچون کلیسای محلی و کوره‌ی جسد سوزی در محوطه‌ی این قبرستان به دست معماران مشهور سوئدی گونار آشپلون (۱۸۸۵ تا ۱۹۴۰) و سیگور لیه ورنتس (۱۸۸۵ تا ۱۹۷۵) طراحی شده‌اند ــ پس از آنکه آنها در مسابقه‌ی معماری این محوطه که در سال ۱۹۱۵ برگزار شده بود برنده شدند.
جزئیاتی همچون الگوی سنگ آهک کف کلیسای صلیب مقدس برای آن است که چشمان عزاداران در هنگام عزاداری بر آن آرام گیرد؛ دیواری شیشه‌ای نیز در این بخش وجود دارد که پس از مراسم ختم به درون زمین فرو می رود و به تشییع کنندگان اجازه می‌دهد که پس از مراسم بلافاصله به چشم انداز زنده‌ی قبرستان پا بگذارند. گونار آسپلون به‌خاطر کلاسیسیم شمال اروپایی و سبک کارکردگرای ممتازش مشهور است ــ برای دیدن نمونه‌ای دیگر از کارهای او به کتابخانه‌ی عمومی استکهلم که از مشهورترین آفریده‌های او است سر بزنید.
هتل یخی جوکاس‌یروی
هتل یخی تنها یک هتل خنک و باحال نیست. این هتل، به واسطه‌ی نمایشگاهی سالانه از آثار هنری ساخته شده از یخ و برف، شاید بی‌همتا‌ترین گالری هنری سوئد باشد.
اساس این هتل بی‌نظیر، که در دایره‌ی قطبی و بر کرانه‌ی بزرگ ترین رودخانه‌ی سوئد، تورنه، جای دارد، بر تجدید پذیری استوار است. این هتل که یکسره از یخ این رودخانه ساخته شده است و مساحتی بیش از ۲۱۰۰ متر مربع دارد، هر ساله با آثار هنرمندان تازه‌ای که اتاق‌های آن را طراحی میکنند، شکلی نو می‌یابد. به هنگام بهار که دمای هوا افزایش می‌یابد، این بنا آب می‌شود و به رودخانه بازمی‌گردد. این هتل در ۳۶۵ روز سال باز است و در کنار بازدید از این هتل می‌توان به فعالیت‌هایی از قبیل سورتمه سواری و قایق سواری زیر تابش خورشید نیمه شب پرداخت.
از سال ۲۰۱۶ این هتل به ساختمانی دائمی که در طول سال باز است، مجهز شد؛ این بنای تازه در ماه‌های گرم‌تر سال از طریق پنل‌های خورشیدی خنک می‌شود. این بنای تازه افزوده شده، با نام هتل یخی ۳۶۵، ۱۰ سوییت مجلل، ۱۲ سوییت هنری که توسط هنرمندان برگزیده طراحی شده است، یک کافه و گالری یخی دارد که همه‌ی این بخش‌ها از نیروی خورشید تغذیه میکنند.
وانوس کونست، اسکونه
وانوس کونست چشم اندازی روشن دارد: هنر و فرهنگ معاصر برای همگان.
همه، صرف نظر از پیش زمینه یشان باید بتوانند به هنر دسترسی داشته باشند و آن را تجربه کنند. این فضا توسط یک نهاد مستقل و غیرانتفاعی اداره می‌شود. چیدمان این بنا به طور کامل با این توصیف سازگار است ــ در وانوس شما هم در فضای بیرونی در میان جنگل و هم درون گالری شاهد هنر معاصر هستید.
پارک مجسمه و مجموعه‌ی دائمی، که ۷۰ اثر هنری از آثار هنرمندانی همچون ان همیلتون، یوکو اونو و ان‌ـ‌سوفی سیدین را، که به طور ویژه برای محوطه‌ی این مجموعه ساخته شده‌اند، میزبانی می‌کند، فضایی است جادویی که ذهن را به روی شیوه‌ی زندگی سوئدی می‌گشاید؛ در زندگی سوئدی «آله منس رت» ــ حق دسترسی همگانی به فضای عمومی، حق دسترسی به طبیعت ــ بخشی از هویت ما را تشکیل می‌دهد.
آرک‌دس کپسهلمن، استکهلم
موزه‌ی هنر مدرن استکهلم میزبان آرک‌دس، مرکز سوئدی معماری و طراحی، نیز هست.
مرکز هنر و طراحی ملی سوئد، آرک‌دس، که آثاری از دهه‌ی ۱۹۵۰ به بعد را در خود دارد، از یک موزه، یک مرکز مطالعاتی و یک سالن مباحثه تشکیل شده است و در همان بخشی از جزیره‌ی کپسهلمن در استکهلم بنا شده است که مدرنا موسییت (موزه‌ی مدرن) در آن قرار دارد. در کنار بازدید از نمایشگاه‌ها، سر زدن به کتابخانه‌ی این مجموعه را فراموش نکنید، با پنجره‌های بزرگ شیشه‌ای و طراحی کاکردگرا و جذاب فضای داخلی آن.
این مرکز که به دو ارزش اسکاندیناویایی شمول و در‌دسترس بودن وفادار است، همچنین سمینارها و کنفرانس‌هایی را در مورد موضوعاتی از قبیل آینده‌ی شهر استکهلم برگزار می‌کند و نمایشگاه‌های برگزار‌شده در آن نیز اغلب بر استعدادهای جوان حوزه‌ی طراحی تاکید دارد. رافائل مونیو، معمار اسپانیایی، ساختمان‌های مجموعه‌ی آرک‌دس ــ دو سالن نمایش، کتابخانه، ساختمان اداری و کافه ــ را طراحی کرده و به این دلیل جایزه‌ای را نیز دریافت کرده است.
سوناهای عمومی، گوتن‌برگ و کیرونا
در بین کانتینرها و جرثقیل‌های لنگرگاه صنعتی فریهامنن در گوتن‌برگ یک بنای خلاقانه سر برآورده است.
قسمت عمده‌ی ساختمان این سونای عمومی فیل شکل، که به آب‌های لنگرگاه مشرف است، از مواد بازیافتی ساخته شده است. دیوارهای رختکن از ۱۲۰۰۰ بطری شیشه‌ای ساخته شده‌اند و استیل بازیافتی بیرون این بنا را پوشانده است؛ طراحی فضای درونی این بنا نیز با دیوارپوش‌های چوبی گرم صورت گرفته است. افتتاح کامل این بنا، که توسط شرکت معماری آلمانی راوم بلابور برلین طراحی شده، بخشی است از مراسم چهارصدمین سالگرد تاسیس این شهر در سال ۲۰۲۱.
تصادفی نیست که شهر گوتن‌برگ ساخت یک سونا را برای جشن گرفتن سالگرد خود در نظر گرفته است. در اسکاندیناوی سونا بخشی است از تاریخ طولانی حمام‌های عمومی که روزگاری مکانی برای گرد هم آمدن بودند.
برای اشاره به نمونه‌ای دیگر از این گونه سوناها می‌توان از تخم مرغ خورشیدی یاد کرد: یک سونای بزرگ ۴ در ۵ متری در کیرونا که توسط گروه دونفره‌ی متس بیگت و لارش بیستروم و به قصد برانگیختن مباحثات عمومی پیش از دگرگونی‌های عمده و بحث برانگیز کلیت شهر ساخته شده است. این بنا، که درون آن از ورقه‌های طلایی و براق ضد زنگ و چوب کاج و سپیدار ساخته شده است، قابلیت آن را دارد که از هم باز شود. این بنا در نوامبر سال ۲۰۱۷ در انستیتوی سوئدی پاریس به‌عنوان نمادی برای طراحی سوئدی انتخاب شد.
وسترا هامنن، مالمه
وسترا هامنن در مالمه، که روزگاری یک منطقه‌ی متروکه‌ی صنعتی بود، در چند دهه‌ی اخیر یک بازسازی کامل را از سر گذرانده است.
در سال ۲۰۰۱ سناریوی جدیدی برای آینده‌ی این منطقه در نظر گرفته شد: تبدیل آن به یک شهر تجدید پذیر در آینده، که دسترس همگان باشد. آسمان خراش مارپیچ و نوآینده‌گرای «تن پیچان» که توسط سانتیاگو کالاتراوا، معمار اسپانیایی، طراحی و در سال ۲۰۰۵ ساخته شد به یکی از نمادهای شاخص این منطقه بدل شده است. محوطه‌ی پیاده روی کنار دریا، پارک اسکیت برد، ساحل و رستوران‌هایی که پیرامون این بنا قرار گرفته‌اند. مقصدهای جذاب هم برای بومیان هم برای مسافران هستند.
شهر مالمه مدتی است طرحی نو را برای وسترا هامنن در نظر گرفته است که تا سال ۲۰۳۱ ادامه دارد. تجدید پذیری همچنان در مرکز این برنامه جای دارد و بزرگ ترین پروژه‌ی خانه سازی با مصرف بهینه‌ی انرژی و کم‌ترین آسیب به طبیعت، و همچنین طرحی برای حمل و نقل عمومی تجدید پذیر و گسترش فضای سبز عمومی را در بر می‌گیرد.
ناتوروم، کوسترهاوت
ناتوروم، که در احاطه‌ی دریایی به زلالی آینه است، در نخستین پارک دریایی ملی سوئد در جزیره‌ی سیدکوستر جای گرفته و گروه معماران سفید که مقر آن در گوتن‌برگ است، آن را طراحی کرده، مقصدی فوق العاده برای مسافران است.
این ساختمان قرمزرنگ و دریایی، که ظاهری شبیه کلبه دارد و نمای آن با پنل‌های چوبی یکدست به رنگ قرمز آجری پوشیده شده، محلی است برای برگزاری نمایشگاه‌ها و سمینارها درباره‌ی گشت و گذار در این منطقه ــ از جمله غواصی با لوله‌ی تنفس در تنها ساحل مرجانی سوئد و مواجهه‌ی مستقیم با حیات وحش دریایی بی‌همتای سوئد در آکواریوم این مجموعه ــ و محلی برای راهنمایی بازدید کنندگان در مورد این گشت‌وگذارها.
کمال استفاده را از بازدید خود ببرید. علاوه‌بر آنچه گفتیم، سیدکوستر محل هتل ایه‌کنس و کوستر تره گوردار نیز هست، با یک نانوایی زیست محیطی، رستوران، فروشگاه محصولات مزرعه و یک باغچه‌ی سرسبز برای پرورش سبزیجات و گیاهان. اما مهم‌تر از همه اینکه طبیعت وحشی فوق‌العاده‌ی سیدکوستر و سواحل آن را که بدون صرف هیچ هزینه‌ای در دسترس‌اند، از دست ندهید!